عارفی در تفسیر آیه شریفه ((ولقد نعلم انک یضیق صدرک بما یقولون فسبح بحمد ربک )) گوید: و یا از درد آن چه پیرامون تو می گویند، به ثنا خوانی ما، آرام گیر! و نزدیک به این معنی ست ، که گفته اند: پیامبر (ص ) منتظر رسیدن وقت نماز بود و ((بلال )) را می گفت ای بلال ! ما را راحت کن ! یا: با اعلام وقت نماز ما را راحت کن ! و نیز ندیدی ؟ که گفت : ((نماز، نور چشم منست . و از همین ردیف است ، یکی از دو وجهی که روایت شده است ، که می گفت : ای بلال ! به تعجیل در اذان ، آتش شوق ما را به نماز فروبنشان ! و این معنی ، همانست ، که ((صدوق )) که – روانش پاک باد! – گفته است . و معنی دیگر، مشهورست . و آنست که منظورش از واژه ((ابرد)) آن بوده است که نماز را تا زمانی که شدت حرارت هوا بنشیند، به تاءخیر بینداز!
کشکول شیخ بهایی
———————————————-
وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ آیه ۹۷ سوره حجر و قطعا می ‏دانیم که سینه تو از آنچه می گویند تنگ می ‏شود
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِینَآیه ۹۸ سوره حجر پس با ستایش پروردگارت تسبیح گوی و از سجده‏ کنندگان باش

یعقوب بن شعیب از امام صادق (علیه السلام ) از گفتار خدای عزوجل پرسید که فرماید: (مردم همه یک امت بودند) (سوره بقره آیه ۲۱۳) فرمود: مردم پیش از حضرت نوح همه یک امت گمراه بودند و خدا آغاز بعثت کرد و (از روی قانون بداء) پیمبران مرسل را برانگیخت ، و اینکه مردم گویند:
همیشه بوده و خواهد بود (یعنی هر آنچه از ازل تعیین شده تغییری در آن راه نیابد) چنین نیست و دروغ گفته اند، خدا در شب قدر جدا کند آنچه از سختی یا خوشی یا باران است به مقداری که خدا تا سال آینده خواهد بدان مقدار معین فرماید
_____________________
پی نوشت
ایه ۲۱۳سوره بقره =
کَانَ النَّاسُ أُمَّهً وَاحِدَهً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ یَهْدِی مَن یَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه
مردم امتى یگانه بودند پس خداوند پیامبران را نویدآور و بیم‏دهنده برانگیخت و با آنان کتاب [خود] را بحق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى کند و جز کسانى که [کتاب] به آنان داده شد پس از آنکه دلایل روشن براى آنان آمد به خاطر ستم [و حسدى] که میانشان بود [هیچ کس] در آن اختلاف نکرد پس خداوند آنان را که ایمان آورده بودند به توفیق خویش به حقیقت آنچه که در آن اختلاف داشتند هدایت کرد و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت مى‏کند

عارفی در تفسیر آیه ((وجعلنا من بین ایدیهم سدا)) گفت : آن سد، درازی آرزوها و آزمندی ، در بیش زیستن است و در شرح ((من خلفهم سدا)) گفت : بی خبری از گناهان پیشین و پشیمانی نخوردن بر آن ها و آمرزش نخواستن است .
……………………………………..
وَجَعَلْنَا مِن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ یُبْصِرُونَ
و [ما] فراروى آنها سدى و پشت‏سرشان سدى نهاده و پرده‏اى بر [چشمان] آنان فرو گسترده‏ایم در نتیجه نمى‏توانند ببینند
آیه ۹ سوره یاسین

شیخ ثقه – امین الدین ابوعلى طبرسى که – روحش قدسى باد! – ذیل آیه شریفه : ((انماالتوبه على الله للذین یعملون السوء بجهاله )) (یعنى محققا، خدا توبه کسانى را مى پذیرد، که کار ناشایسته را از روى نادانى مرتکب مى شود – سوره ۴ – آیه ۱۷) مى نویسد: در معنى این آیه شریفه ، مفسران اختلاف کرده و به چند وجه ، تفسیر کرده اند. یکى این که هر گناهى را که بنده مرتکب مى شود، از روى جهل باشد، اگر چه به عمده صورت گیرد. زیرا، جهل ، آن را در نظر او زینت داده است . از ((ابن عباس )) و ((عطا)) و ((مجاهد)) و ((قتاده )) و روایت شده است از ابا عبدالله (ع ) که فرمود: هر گناهى که بنده مرتکب مى شود، هر چند به زشتى آن آگاه باشد. چون با گناه کردن خطر مى کند، باز جاهل است . و از قول یوسف نقل کرده است ، که به برادرانش گفت : ((هل علمتم ما فعلتم بیوسف و اخیه اذا انتم جاهلون )) که در این آیه ، چون دلشان نگران بوده است ، آنها را جاهل خوانده وجه دوم این که : از حقیقت عذابى که در آینده بدان گرفتار مى شوند، آگاهى ندارند و این ، قول فراء است . وجه سوم این که از آن گونه گناهان بى اطلاع بوده اند و در نتیجه ، آن را مرتکب شده اند و به یک تاءویل ، آن را به خطا انجام مى دهند و به تاءویل دیگر، از آن جهت که در استدلال پیرامون زشتى گناه ، تفریط مى کنند. و این ، گفته ((جبائى )) است .
اما ((رمانى ))، این تفسیر را از آن جهت ضعیف شمرده است ، که بر خلاف اجتماع مفسران است . از سوى دیگر، ایجاب مى کند، که توبه کسانى که از گناه خود با خبرند، پذیرفته نشود. زیرا، آیه صراحت دارد بر این که توبه ، توبه مردم جاهل است و بس .
کشکول شیخ بهایی

امـام صـادق عـلیـه السـلام فـرمود: هر که درباره مؤ منى بگوید آنچه دو چشمش دیده و دو گـوشـش شـنـیـده پس او از کسانى است که خداى عزوجل درباره آنها فرموده : همانا آنانکه دوست دارند فراوان (یافاش ) شود فحشاء درباره آنان که ایمان آورده اند، ایشان را است عذابى دردناک ، (سوره نور آیه ۱۸)

شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گـویـد: مـقـصـود ایـن اسـت کـه مـورد آیـه تـنـهـا بـهـتـان نـیـسـت بـلکـه شامل حقى هم که دیده و شنیده است میشود.

محقق تفتازانى در ((شرح کشاف )) پیرامون این آیه : ((و اذ قیل لهم تعالو الى ما انزل الله )) (و چون به ایشان گفته شد که به حکم خدا و رسول باز آیید – سوره ۴ – آیه ۶۱) گوید: بنى حمدان پادشاهى بودند که چهره هایشان زیبا بود و زبان هاشان فصیح و دست هاشان بخشنده و ((ابو فراس )) در بلاغت و بزرگوارى و اسب سوارى و دلیرى ، یگانه آنان بود. چنانکه صاحب بن عباد گفت : شعر، به پادشاهى شروع شد و به پادشاهى ختم . یعنى : امرى القیس و ابو فراس . او در ادب سر آمد بود و به کمال رسیده بود. در یکى از جنگ ها به اسارت رومیان در آمد و سروده هاى روزگار اسارت او در لطافت و رقت معنى ، مشهور است . و از آنهاست که از شنیدن ((قوقو)) کبوترى بر درختى بلند در نزدیکى خود سرود:
مى گویم و کبوترى در نزدیکى من مى نالد. اى همدم ! آیا از حال من آگاهى ؟
اى پناه عشق من ! امید! که هیچگاه ، به بلاى هجران دچار نیایى ! و هیچگاه غم ها بر تو نتازد! اى همدم ! روزگار میان من و تو به انصاف رفتار نکرد. بیا! تا غم هایمان را بخش کنیم .
آیا گرفتار مى خندد؟ آزاد شده مى گرید؟ غمگین خاموش ؟ و خاطر آسوده اى مى نالد؟
من از تو، به گریستن سزاوارترم . لیکن اشک من ، در رویدادهاى روزگار، بهایى گزاف دارد.
شعر او در اینجا به پایان مى رسد و منظور از استشهاد آن ، واژه ((تعالى )) به کسر لام است که درست آن ((تعالى )) به فتح لام است
کشکول شیخ بهایی

((نیشابورى ))، ذیل آیه ((الیوم نختم على افواهم و تکلمناایدیهم )) (امروز است که بر دهان آنان مهر خموشى مى نهیم و دستهایشان ، با ما سخن گویند- سوره ۳۶ – آیه ۶۵) گویند: در برخى اخبار صحیح آمده است که در روز قیامت ، اعضاى بدن آدمى ، علیه او شهادت مى دهند. در این هنگام ، مویى از چشم به حرکت مى آید و اجازه مى گیرد تا شهادت دهد پس ، پروردگار مى گوید: اى موى چشمش ! سخن بگو! و بر بنده ام گواه باش ! و او شهادت مى دهد بر این که از خوف (پروردگار) گریسته است . پس ، او را مى بخشد و منادى از سوى پروردگار ندا مى دهد که این آدمى ، آزاد شده پروردگارست به شهادت مویش !

میسر گوید: به امام باقر (علیه السلام ) گفتم (معناى ) گفتار خداى عزوجل (چیست که فرماید):
وَ لا تُفْسِدُوا فِى الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها
(فساد نکنید در روى زمین پس از اصلاح آن ) (سوره اعراف آیه ۵۶) فرمود:اى میسر زمین فاسد و تباه بود و خداى عزوجل آن را بوسیله پیامبرش (صلى الله علیه و آله ) اصلاح فرمود، و (به دنبال آن ) فرموده : (فساد نکنید در روى زمین پس از اصلاح آن ).

محمد از پدرش روایت کرده که گفت : از امام صادق (علیه السلام ) راجع به گفتار خداى تعالى پرسیدم که فرماید: (آیا داستان حادثه فرا گیرنده بتو رسیده ) (سوره غاشیه ) فرمود: حضرت قائم است که آنها را با شمشیر فرا گیرد، عرض کردم : (چهره هائى در آنروز ترسانند) (یعنى چه ؟) فرمود: فروتن و زبونند که توانائى جلوگیرى ندارند، عرض کردم ؟ (عامله – عمل کننده ) (یعنى چه ؟) فرمود: یعنى بغیر آنچه خدا نازل فرموده عمل کرده اند، عرض کردم : (ناصبه – نصب کننده ) (یعنى چه ؟) فرمود: یعنى غیر زمامداران به حق را منصوب کرده اند، عرض کردم : (داخل آتش سوزان شوند) (معنایش چیست ؟) فرمود: داخل آتش جنگ دنیا در زمان حضرت قائم گردند و در آخرت در آتش دوزخ

و نیز ابوبصیر گوید: پرسیدم از امام صادق (علیه السلام ) درباره گفتار خداى عزوجل که فرماید: (سوگند به خورشید و تابشش ) (سوره شمس ) فرمود: مقصود از خورشید رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) است که خداى عزوجل بوسیله او دین را براى مردم روشن کرد، عرض کردم : (و سوگند به ماه وقتى که از پى آن در آید) (معنایش چیست )؟ فرمود: مقصود امیر المؤ منین (علیه السلام ) است که از پى رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) آمد، و آن حضرت دانش را بطور کامل در او دمید (چنانچه ماه از خورشید کسب نور مى کند على (علیه السلام ) از رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) کسب دانش کرد) گوید: عرض کردم : (و سوگند به شب وقتى که زمین را فرا گیرد) (تفسیرش چیست ؟) فرمود: آنها پیشوایان ناحق هستند که از روى خودسرى در برابر خاندان رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) کار خلافت را بدست گرفتند و به مسندى نشستند که خاندان رسول بدان مسند سزاوارتر از ایشان بودند، پرده تاریکى را با ستم و انحراف خود بر دین خدا پوشاندند و خداوند کار آن را به این بیان حکایت کرده که فرمود: (و سوگند به شب وقتى که زمین را فرا گیرد) گوید: عرض کردم : (سوگند به روز هنگامیکه زمین را روشن کند) (معایش چیست ؟) فرمود: او امام از نژاد فاطمه علیها السلام است که از دین رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) از او پرسش شود و او آن را براى پرسش کننده روشن و آشکار سازد و خدا عزوجل این جریان را بدین گفتار حکایت کرده که فرمود: (سوگند به روز هنگامیکه آن را روشن کند).