حکمت ۳۷۱
ارزش‏های والای اخلاقی
(اخلاقی، معنوی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: هیچ شرافتی برتر از اسلام، و هیچ عزّتی گرامی‏ تر از تقوا، و هیچ سنگری نیکوتر از پارسایی، و هیچ شفاعت کننده‏ای کار سازتر از توبه، و هیچ گنجی بی‏ نیاز کننده‏ تر از قناعت، و هیچ مالی در فقر زدایی، از بین برنده ‏تر از رضایت دادن به روزی نیست. و کسی که به اندازه کفایت زندگی از دنیا بردارد به آسایش دست یابد، و آسوده خاطر گردد، در حالی که دنیا پرستی کلید دشواری، و مرکب رنج و گرفتاری است، و حرص ورزی و خود بزرگ بینی و حسادت، عامل بی‏ پروایی در گناهان است، و بدی، جامع تمام عیب‏ها است.
حکمت ۳۷۲
********************
عوامل استحکام دین و دنیا
(علمی، اخلاقی، اقتصادی) و درود خدا بر او، فرمود: (به جابر بن عبد اللَّه انصاری فرمود) ای جابر استواری دین و دنیا به چهار چیز است: عالمی که به علم خود عمل کند، و جاهلی که از آموختن سرباز نزند، و بخشنده‏ ای که در بخشش بخل نورزد، و فقیری که آخرت خود را به دنیا نفروشد. پس هر گاه عالم علم خود را تباه کند، نادان به آموختن روی نیاورد، هر گاه بی‏ نیاز در بخشش بخل ورزد، تهیدست آخرت خویش را به دنیا فروشد. ای جابر کسی که نعمت‏های فراوان خدا به او روی کرد، نیازهای فراوان مردم نیز به او روی آورد، پس اگر صاحب نعمتی حقوق واجب الهی را بپردازد، خداوند نعمت‏ها را بر او جاودانه سازد، و آن کس که حقوق واجب الهی در نعمت‏ها را نپردازد، خداوند، آن را به زوال و نابودی کشاند.
********************
حکمت ۳۷۳
مراحل امر به معروف و نهی از منکر
(اخلاقی، اجتماعی، سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: (ابن جریر طبری در تاریخ خود از عبد الرحمن بن ابی لیلی فقیه نقل کرد، که برای مبارزه با حجّاج به کمک ابن اشعث برخاست،«» برای تشویق مردم گفت من از علی علیه السّلام «که خداوند درجاتش را در میان صالحان بالا برد، و ثواب شهیدان و صدّیقان به او عطا فرماید» در حالی که با شامیان رو برو شدیم شنیدم که فرمود) ای مؤمنان» هر کس تجاوزی را بنگرد، و شاهد دعوت به منکری باشد، و در دل آن را انکار کند خود را از آلودگی سالم داشته است، و هر کس با زبان آن را انکار کند پاداش آن داده خواهد شد، و از اوّلی برتر است، و آن کس که با شمشیر به انکار بر خیزد تا کلام خدا بلند و گفتار ستمگران پست گردد، او را رستگاری را یافته و نور یقین در دلش تابیده.
***********************
حکمت ۳۷۴
مراحل امر به معروف و نهی از منکر
(اخلاقی، اجتماعی، سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: (و همانند حکمت گذشته، سخن دیگری از امام نقل شد) گروهی، منکر را با دست و زبان و قلب انکار می‏کنند، آنان تمامی خصلت‏های نیکو را در خود گرد آورده ‏اند. گروهی دیگر، منکر را با زبان و قلب انکار کرده، امّا دست به کاری نمی‏برند، پس چنین کسی دو خصلت از خصلت‏های نیکو را گرفته و دیگری را تباه کرده است. و بعضی منکر را تنها با قلب انکار کرده، و با دست و زبان خویش اقدامی ندارند، پس دو خصلت را که شریف‏تر است تباه ساخته‏ اند و یک خصلت را به دست آورده ‏اند. و بعضی دیگر منکر را با زبان و قلب و دست رها ساخته‏ اند که چنین کسی از آنان، مرده ‏ای میان زندگان است«».
و تمام کارهای نیکو، و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهی از منکر، چونان قطره‏ای«» بر دریای موّاج و پهناور است، و همانا امر به معروف و نهی از منکر، نه اجلی را نزدیک می‏کنند، و نه از مقدار روزی می‏کاهند، و از همه اینها برتر، سخن حق در پیش روی حاکمی ستمکار است.
****************************
حکمت ۳۷۵
مراحل شکست در مبارزه
(سیاسی، نظامی، اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: (از ابی جحیفه«» نقل شد، گفت از امیر مؤمنان شنیدم که فرمود علیهم السّلام) اوّلین مرحله از جهاد که در آن باز می‏مانید، جهاد با دستانتان، سپس جهاد با زبان، و آنگاه جهاد با قلب‏هایتان می‏باشد، پس کسی که با قلب، معروفی را ستایش نکند، و منکری را انکار نکند، قلبش واژگون گشته، بالای آن پایین، و پایین قلب او بالا قرار خواهد گرفت.

حکمت ۳۶۶
هماهنگى علم و عمل
(عملى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: علم و عمل پیوندى نزدیک دارند.

و کسى که دانست باید به آن عمل کند، چرا که علم، عمل را فراخواند، اگر پاسخش داد می ماند و گر نه کوچ می ‏کند.
حکمت ۳۶۷
روش برخورد با دنیا
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: اى مردم، کالاى دنیای حرام چون برگ‏هاى خشکیده وبا خیز است، پس از چراگاه آن دورى کنید، که دل کندن از آن لذّت بخش‏تر از اطمینان داشتن به آن است، و به قدر ضرورت از دنیا برداشتن بهتر از جمع آورى سرمایه فراوان است. آن کس که از دنیا زیاد برداشت به فقر محکوم است، و آن کس که خود را از آن بی ‏نیاز انگاشت در آسایش است، و آن کس که زیور دنیا دیدگانش را خیره سازد دچار کور دلى گردد، و آن کس که به دنیاى حرام عشق ورزید، درونش پر از اندوه شد، و غم و اندوه‏ها در خانه دلش رقصان گشت، که از سویی سرگرمش سازند، و از سویی دیگر رهایش نمایند، تا آنجا که گلویش را گرفته در گوشه‏ ای بمیرد، رگ‏هاى حیات او قطع شده، و نابود ساختن او بر خدا آسان، و به گور انداختن او به دست دوستان است. امّا مؤمن با چشم عبرت به دنیا می ‏نگرد، و از دنیا به اندازه ضرورت برمی ‏دارد، و سخن دنیا را از روى دشمنى می ‏شنود، چرا که تا گویند سرمایه دار شد، گویند تهیدست گردید، و تا در زندگى شاد می ‏شوند، با فرا رسیدن مرگ غمگین می ‏گردند، و این اندوه چیزى نیست که روز پریشانی و نومیدی هنوز نیامده است.
حکمت ۳۶۸
فلسفه کیفر و پاداش
(عبادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: همانا خداوند پاداش را بر اطاعت، و کیفر را بر نافرمانی قرار داد، تا بندگان را از عذابش برهاند، و به سوى بهشت کشاند.
حکمت ۳۶۹
خبر از مسخ ارزش‏ها
(اجتماعى، تاریخى سیاسى) و درود خدا بر او، فرمود: روزگارى بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانى، و از اسلام جز نامى، باقى نخواهد ماند. مسجدهاى آنان در آن روزگار آبادان، امّا از هدایت ویران است. مسجد نشینان و سازندگان بناهاى شکوهمند مساجد، بدترین مردم زمین می ‏باشند، که کانون هر فتنه، و جایگاه هر گونه خطاکاری ‏اند، هر کس از فتنه بر کنار است او را به فتنه باز گردانند، و هر کس که از فتنه عقب مانده او را به فتنه‏ ها کشانند، که خداى بزرگ فرماید: «به خودم سوگند، بر آنان فتنه‏ اى بگمارم که انسان شکیبا در آن سرگردان ماند» و چنین کرده است، و ما از خدا می خواهیم که از لغزش غفلت‏ها در گذرد.
حکمت ۳۷۰
هدفدارى انسان و ضرورت تقوا

(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (نقل کردند که امام علیه السّلام کمتر بر منبرى می ‏نشست که پیش از سخن این عبارت را نگوید:) اى مردم از خدا بترسید، هیچ کس بیهوده آفریده نشد تا به بازی پردازد، و او را به حال خود وانگذاشته‏ اند تا خود را سرگرم کارهای بی ارزش نماید، و دنیایى که در دیده‏ ها زیباست، جایگزین آخرتى نشود که آن را زشت می ‏انگارند، و مغرورى که در دنیا به بالاترین مقام رسیده،
چون کسى نیست که در آخرت به کمترین نصیبى رسیده است.

حکمت ۳۶۱
روش خواستن از خدا
(عبادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: هر گاه از خداى سبحان درخواستى دارى، ابتدا بر پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله و سلّم درود بفرست، سپس حاجت خود را بخواه، زیرا خدا بزرگوارتر از آن است که از دو حاجت درخواست شده، یکى را برآورد و دیگرى را باز دارد.
حکمت ۳۶۲
ضرورت پرهیز از جدال و درگیرى
(اجتماعى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: هر کس که از آبروی خود بیمناک است از جدال بپرهیزد.
حکمت ۳۶۳
نشانه بی ‏خردى
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: شتاب پیش از توانایی بر کار، و سستى پس از به دست آوردن فرصت از بی خردى است.
حکمت ۳۶۴
جایگاه پرسیدن
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: از آنچه پدید نیامده نپرس، که آنچه پدید آمده برای سرگرمى تو کافى است.
حکمت ۳۶۵
ارزش‏هاى اخلاقى
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: اندیشه، آیینه ‏اى شفّاف و عبرت از حوادث، بیم دهنده ‏اى خیر اندیش است، و تو را در ادب کردن نفس همان بس که از آنچه انجام دادنش را براى دیگران نمی ‏پسندى بپرهیزی .

حکمت ۳۵۶
قدرت خداوند در روزی رسانی
(اعتقادی) و درود خدا بر او، فرمود: (از امام پرسیدند اگر در خانه مردی را به رویش بندند، روزی او از کجا خواهد آمد فرمود)
از آن جایی که مرگ او می‏آید
****************
حکمت ۳۵۷
روش تسلیت گفتن
(اخلاق اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: (مردمی را در مرگ یکی از خویشاوندانشان چنین تسلیت گفت) مردن از شما آغاز نشده، و به شما نیز پایان نخواهد یافت. این دوست شما به سفر می‏رفت، اکنون پندارید که به یکی از سفرها، رفته، اگر او باز نگردد، شما به سوی او خواهید رفت.
****************
حکمت ۳۵۸
مسؤولیّت نعمت‏ها
(اخلاقی، اقتصادی) و درود خدا بر او، فرمود: ای مردم، باید خدا شما را به هنگام نعمت همانند هنگامه کیفر، ترسان بنگرد. زیرا کسی که رفاه و گشایش را زمینه گرفتار شدن خویش نداند، پس خود را از حوادث ترسناک ایمن می‏پندارد، و آن کس که تنگدستی را آزمایش الهی نداند پاداشی را که امیدی به آن بود از دست خواهد داد.
****************
حکمت ۳۵۹
راه خودسازی
(اخلاقی، تربیتی) و درود خدا بر او، فرمود: ای اسیران آرزوها، بس کنید زیرا صاحبان مقامات دنیا را تنها دندان حوادث روزگار به هراس افکند، ای مردم کار تربیت خود را خود بر عهده گیرید، و نفس را از عادت‏هایی که به آن حرص دارد باز گردانید.
****************
حکمت ۳۶۰
ضرورت پرهیز از بدگمانی
(اخلاق اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: شایسته نیست به سخنی که از دهان کسی خارج شد، گمان بد ببری، چرا که برای آن برداشت نیکویی می‏توان داشت.

حکمت ۳۵۱
امیدواری در سختی ها
(معنوی) و درود خدا بر او، فرمود: چون سختی‏ها به نهایت رسد، گشایش پدید آید، و آن هنگام که حلقه‏ های بلا تنگ گردد آسایش فرا رسد.
حکمت ۳۵۲
اعتدال در پرداخت به امور خانواده
(اخلاق اجتماعی، خانوادگی) و درود خدا بر او، فرمود: (به برخی از یاران خود فرمود) بیشترین اوقات زندگی را به زن و فرزندت اختصاص مده، زیرا اگر زن و فرزندت از دوستان خدا باشند خدا آنها را تباه نخواهد کرد، و اگر دشمنان خدایند، چرا غم دشمنان خدا را می‏خوری
حکمت ۳۵۳
بزرگترین عیب
(اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: بزرگ‏ترین عیب آن که چیزی را که در خود داری، بر دیگران عیب بشماری
حکمت ۳۵۴
روش تبریک گفتن در تولّد فرزند
(اجتماعی، اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: (در حضور امام، شخصی با این عبارت، تولّد نوزادی را تبریک گفت «قدم دلاوری یکّه سوار مبارک باد»«» چنین مگو بلکه بگو: خدای بخشنده را شکرگزار، و نوزاد بخشیده بر تو مبارک، امید که بزرگ شود و از نیکوکاری‏اش بهرمند گردی
حکمت ۳۵۵
پرهیز از تجمّل گرایی
(اقتصادی، سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: (وقتی یکی از کارگزاران امام خانه با شکوهی ساخت به او فرمود) سکّه‏ های طلا و نقره سر بر آورده خود را آشکار ساختند، همانا ساختمان مجلّل بی‏ نیازی و ثروتمندی تو را می‏رساند.

حکمت ۳۴۶
مشکلات درخواست کردن
(اخلاقی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: آبروی تو چون یخی جامد است که درخواست آن را قطره قطره آب می‏کند، پس بنگر که آن را نزد چه کسی فرو می‏ریزی.
حکمت ۳۴۷
جایگاه ستایش
(اخلاقی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: ستودن بیش از آنچه که سزاوار است نوعی چاپلوسی، و کمتر از آن، درماندگی یا حسادت است.
حکمت ۳۴۸
سخت‏ترین گناه
(اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: سخت‏ ترین گناه، آن که گناهکار آن را کوچک بشمارد.

حکمت ۳۴۹
الگوی انسان کامل
(اخلاقی، معنوی) و درود خدا بر او، فرمود: آن کس که در عیب خود بنگرد از عیب جویی دیگران باز ماند، و کسی که به روزی خدا خشنود باشد بر آنچه از دست رود اندوهگین نباشد، و کسی که شمشیر ستم بر کشد با آن کشته شود، و آن کس که در کارها خود را به رنج اندازد خود را هلاک سازد، و هر کس خود را در گردابهای بلا افکند غرق گردد، و هر کس به جاهای بد نام قدم گذاشت متّهم گردید. و کسی که زیاد سخن می‏گوید زیاد هم اشتباه دارد، و هر کس که بسیار اشتباه کرد، شرم و حیاء او اندک است، و آن که شرم او اندک، پرهیزکاری او نیز اندک خواهد بود، و کسی که پرهیزکاری او اندک است دلش مرده، و آن که دلش مرده باشد. در آتش جهنّم سقوط خواهد کرد. و آن کس که زشتی‏ های مردم را بنگرد، و آن را زشت بشمارد سپس همان زشتی‏ها را مرتکب شود، پس او احمق واقعی است. قناعت، مالی است که پایان نیابد، و آن کس که فراوان به یاد مرگ باشد در دنیا به اندک چیزی خشنود است، و هر کس بداند که گفتار او نیز از اعمال او به حساب می‏آید جز به ضرورت سخن نگوید.
حکمت ۳۵۰
روانشناسی مردان ستمکار
(سیاسی، اجتماعی، اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: مردم ستمکار را سه نشان است: با سرکشی به ما فوق خود ستم روا دارد، و به زیردستان خود با زور و چیرگی ستم می‏کند، و ستمکاران را یاری می‏دهد

حکمت ۳۴۱
روز دردناک ظالم
(سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: روز انتقام گرفتن از ظالم سخت‏ تر از ستمکاری بر مظلوم است.
حکمت ۳۴۲
راه بی‏ نیازی
(اخلاق اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: برترین بی‏ نیازی و دارایی، نومیدی است از آنچه در دست مردم است.
حکمت ۳۴۳

شناخت مردم و ضدّ ارزشها
(سیاسی، علمی) و درود خدا بر او، فرمود: گفتارها نگهداری می‏شود، و نهان‏ ها آشکار، و هر کسی در گرو اعمال خویش است، و مردم گرفتار کمبودها و آفت‏ هایند جز آن را که خدا نگهدارد، در خواست کنندگانشان مردم آزار، و پاسخگویان به زحمت و رنج دچارند، و آن کس که در اندیشه از همه برتر است با اندک خشنودی یا خشمی از رأی خود باز می‏گردد. و آن کس که از همه استوارتر است از نیم نگاهی ناراحت شود یا کلمه ای او را دگرگون سازد.
حکمت ۳۴۴
ضرورت توجّه به فنا پذیری دنیا
(اخلاقی، اقتصادی) و درود خدا بر او، فرمود: ای مردم از خدا بترسید، چه بسا آرزومندی که به آرزوی خود نرسید، و سازنده ساختمانی که در آن مسکن نکرد، و گرد آورنده‏ای که زود آنچه را گرد آورده رها خواهد کرد، شاید که از راه باطل گرد آورده، و یا حق دیگران را باز داشته، و با حرام به هم آمیخته، که گناهش بر گردن اوست، و با سنگینی بار گناه در می‏گذرد، و با پشیمانی و حسرت به نزد خدا می‏رود که: «در دنیا و آخرت زیان کرده و این است زیانکاری آشکار»
حکمت ۳۴۵
یکی از راههای پاک ماندن
(معنوی) و درود خدا بر او، فرمود: دست نیافتن به گناه نوعی عصمت است.

حکمت ۳۳۶
مسؤولیّت وعده دادن
(اخلاقی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: کسی که چیزی از او خواسته‏ اند تا وعده نداده آزاد است.
حکمت ۳۳۷
ضرورت عمل گرایی
(اخلاقی، تربیتی) و درود خدا بر او، فرمود: دعوت کننده بی‏ عمل، چون تیر انداز بدون کمان است.
حکمت ۳۳۸
اقسام علم
(علمی) و درود خدا بر او، فرمود: علم دو گونه است: علم فطری و علم اکتسابی، علم اکتسابی اگر هماهنگ با علم فطری«» نباشد سودمند نخواهد بود.
حکمت ۳۳۹
قدرت و حاکمیّت اندیشه
(سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: استواری رأی با کسی است که قدرت و دارایی دارد، با روی آوردن قدرت،روی آورد، و با پشت کردن آن روی بر تابد.
حکمت ۳۴۰
ارزش پاکدامنی و شکرگزاری
(اخلاقی، اقتصادی) و درود خدا بر او، فرمود: پاکدامنی زیور تهیدستی، و شکرگزاری زیور بی‏ نیازی (ثروتمندی) است.

حکمت ۳۳۱
ارزش اطاعت و بندگی
(عبادی، اعتقادی) و درود خدا بر او، فرمود: خدای سبحان طاعت را غنیمت زیرکان قرار داد آنگاه که مردم ناتوان، کوتاهی کنند.
حکمت ۳۳۲
مسؤولیّت رهبری
(سیاسی) و درود خدا بر او، فرمود: حاکم اسلامی، پاسبان خدا در زمین اوست.
حکمت ۳۳۳
روانشناسی مؤمن
(علمی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: (در توصیف مؤمن فرمود) شادی مؤمن در چهره او، و اندوه وی در دلش پنهان است، سینه‏اش از هر چیزی فراخ‏تر، و نفس او از هر چیزی خوارتر است. برتری جویی را زشت، و ریاکاری را دشمن می‏شمارد، اندوه او طولانی، و همّت او بلند است، سکوتش فراوان، و وقت او با کار گرفته است، شکرگزار و شکیبا و ژرف اندیش است. از کسی درخواست ندارد و نرم‏خو و فروتن است، نفس او از سنگ خارا سخت‏تر امّا در دینداری از بنده خوارتر است.
حکمت ۳۳۴
یاد مرگ و آرزوها
(اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: اگر بنده خدا أجل و پایان کارش را می‏دید، با آرزو و فریب آن دشمنی می‏ورزید.
حکمت ۳۳۵
آفات اموال
(اقتصادی) و درود خدا بر او، فرمود: برای هر کسی در مال او دو شریک است: وارث، و حوادث.

حکمت ۳۲۶
مهلت پذیرش توبه
(معنوی) و درود خدا بر او، فرمود: عمری که خدا از فرزند آدم پوزش را می‏پذیرد شصت سال است.
حکمت ۳۲۷
پیروزی مسولیت نعمت های دروغین
(سیاسی، اخلاقی) و درود خدا بر او، فرمود: پیروز نشد آن کس که گناه بر او چیرگی یافت، و آن کس که با بدی پیروز شد شکست خورده است.

حکمت ۳۲۸
وظیفه سرمایه‏ داران
(اقتصادی، اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: همانا خدای سبحان روزی فقراء را در اموال سرمایه‏ داران قرار داده است، پس فقیری گرسنه نمی‏ ماند جز به کامیابی توانگران، و خداوند از آنان در باره گرسنگی گرسنگان خواهد پرسید.
حکمت ۳۲۹
بی‏ نیازی از عذر خواهی
(اخلاق اجتماعی) و درود خدا بر او، فرمود: بی‏ نیازی از عذر خواهی، گرامی‏تر از عذر راستین است.
حکمت ۳۳۰
مسؤولیت نعمت‏ها
(اعتقادی) و درود خدا بر او، فرمود: کمترین حق خدا بر عهده شما اینکه از نعمت‏های الهی در گناهان یاری نگیرید.