حکمت 147
(علمي ، اخلاقي ، اعتقادي ) و درود خدا بر او، فرمود: (کميل بن زياد مي گويد: امام دست مرا گرفت، و به سوي قبرستان کوفه برد، آنگاه آه پردردي کشيد و فرمود) اي کميل بن زياد اين قلبها بسان ظرفهايي هستند، که بهترين آنها، فراگيرترين آنهاست، پس آنچه را مي گويم نگاهدار:
1- اقسام مردم (مردم شناسي
«» مردم سه دستهاند، دانشمند الهي ، و آموزندهاي بر راه رستگاري ، و پشّه هاي دست خوش باد و طوفان و هميشه سرگردان، که به دنبال هر سر و صدايي مي روند، و با وزش هر بادي حرکت مي کنند، نه از روشنايي دانش نور گرفتند، و نه به پناهگاه استواري پناه گرفتند.
2- ارزشهاي والاي دانش
اي کميل: دانش بهتر از مال است، زيرا علم، نگهبان تو است، و مال را تو بايد نگهبان باشي مال با بخشش کاستي پذيرد امّا علم با بخشش فزوني گيرد، و مقام و شخصيّتي که با مال به دست آمده با نابودي مال، نابود مي گردد. اي کميل بن زياد شناخت علم راستين (علم الهي ) آييني است که با آن پاداش داده مي شود، و انسان در دوران زندگي با آن خدا را اطاعت مي کند، و پس از مرگ، نام نيکو به يادگار گذارد. دانش فرمانروا، و مال فرمانبر است.
3- ارزش دانشمندان
اي کميل ثروت اندوزان بي تقوا مرده گرچه به ظاهر زنده اند، امّا دانشمندان، تا دنيا برقرار است زنده اند، بدنهايشان گرچه در زمين پنهان امّا ياد آنان در دلها هميشه زنده است.
4- اقسام دانش پژوهان
بدان که در اينجا (اشاره به سينه مبارک کرد) دانش فراواني انباشته است، اي کاش کساني را مي يافتم که مي توانستند آن را بياموزند آري تيز هوشاني مي يابم امّا مورد اعتماد نمي باشند، دين را وسيله دنيا قرار داده، و با نعمتهاي خدا بر بندگان، و با برهانهاي الهي بر دوستان خدا فخر مي فروشند. يا گروهي که تسليم حاملان حق مي باشند امّا ژرف انديشي لازم را در شناخت حقيقت ندارند، که با اوّلين شبه هاي ، شک و ترديد در دلشان ريشه مي زند پس نه آنها، و نه اينها، سزاوار آموختن دانشهاي فراوان من نمي باشند. يا فرد ديگري که سخت در پي لذّت بوده، و اختيار خود را به شهوت داده است، يا آن که در ثروت اندوزي حرص مي ورزد، هيچ کدام از آنان نمي توانند از دين پاسداري کنند، و بيشتر به چهارپايان چرنده شباهت دارند، و چنين است که دانش با مرگ دارندگان دانش مي ميرد.
5- ويژگي هاي رهبران الهي
آري خداوند زمين هيچ گاه از حجّت الهي خالي نيست، که براي خدا با برهان روشن قيام کند، يا آشکار و شناخته شده، يا بيمناک و پنهان، تا حجّت خدا باطل نشود، و نشانه هايشان از ميان نرود. تعدادشان چقدر و در کجا هستند به خدا سوگند که تعدادشان اندک ولي نزد خدا بزرگ مقدارند، که خدا به وسيله آنان حجّتها و نشانه هاي خود را نگاه مي دارد، تا به کساني که همانندشان هستند بسپارد، و در دلهاي آنان بکارد، آنان که دانش، نور حقيقت بيني را بر قلبشان تابيده، و روح يقين را دريافتهاند، که آنچه را خوشگذارانها دشوار مي شمارند، آسان گرفتند، و با آنچه که ناآگاهان از آن هراس داشتند أنس گرفتند. در دنيا با بدنهايي زندگي مي کنند، که ارواحشان به جهان بالا پيوند خورده است، آنان جانشينان خدا در زمين، و دعوت کنندگان مردم به دين خدايند. آه، آه، چه سخت اشتياق ديدارشان را دارم کميل هر گاه خواستي باز گرد.
حکمت 148
نقش سخن در شناخت انسان (رفتار شناسي )
(اخلاقي ، علمي ) و درود خدا بر او، فرمود: انسان زير زبان خود پنهان است«».
حکمت 149
ضرورت خودشناسي
(اخلاقي ) و درود خدا بر او، فرمود: نابود شد کسي که ارزش خود را ندانست.