مردی  از انصار (اصحاب رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از اهل مدینه) حضور آن حضرت (امام سجاد)علیه السلام رسید و خواست تا خواهشی کند، امام فرمود: ای برادر انصار، شخصیّت خود را از درخواست حضوری حفظ کن، و نیازت را توسّط نامه ابراز کن، و من آن را به گونه ای انجام دهم که بخواست خدا تو را شاد و خرسند سازد. او نیز نوشت:

ای ابا عبد اللَّه من به فلان کس پانصد سکّه طلا بدهکارم، و در مطالبه اش مرا به ستوه آورده، پس با او صحبتی فرما تا به هنگام فراخدستی و گشایش مرا مهلتی دهد. چون امام آن نوشته را خواند به منزل رفت و کیسه ای حاوی هزار سکّه طلا را با خود آورد، و او را گفت: پانصد سکّه اش را صرف پرداخت قرضت کن، و از پانصد سکّه الباقی در راه زندگیت مدد گیر. و حاجت و نیازت را فقط بر این گونه افراد ابراز کن: دیندار، جوانمرد، خانواده دار. امّا فرد متدیّن و دیندار در حفظ دینش کوشد [و رویت را زمین نزند]، و امّا جوانمرد از مردانگیش حیا می کند، و امّا فرد خانواده دار می داند که تو آبرویت را بخاطر نیاز به او زیر پا نهاده ای، بنا بر این آبرویت را حفظ می کند؛ و تو را ناکام و محروم باز نمی گرداند.

تحف العقول

مردی بخدمت آن حضرت(امام سجاد) علیه السّلام رسیده و درخواستی کرد، فرمود: خواهش و درخواست جز در این موارد جائز نیست: خسارتی سنگین، فقری خوارکننده، یا ضمانتی سخت و گران، مرد گفت: جز برای یکی از این موارد به خدمت نرسیدم، حضرت دستور داد تا او را یک صد سکّه طلا بدهند

تحف العقول

مردی به پیامبر (ص) گفت به من سفارشی کن که خدا سودم بخشد بدان
فرمود: بیشتر یاد مرگ کن تا تو را از دنیا برهاند
به شکر اندر باش که نعمتت بیفزاید،
و هر چه توانی دعا کن که ندانی کی برایت به اجابت رسد،
مبادا تجاوز کنی که خدا حکم فرمود هر که مورد تجاوز شود خدایش یاری دهد،
فرمود: آیا مردم همانا تجاوز و ستم شما بر خود شما است،
مبادا نیرنگ ببازی که خدا حکم فرمود نیرنگ بد جز بر اهلش نچرخد.
تحف العقول

خوشا بر کسی که ترس از خدایش از ترس مردم باز دارد، خوشا بر کسی که کسبش پاک است و نهادش خوب و آشکارش نیک و سرشتش درست است، خوشا بر کسی که ما زاد دارائیش را انفاق کند و از گفتار زیادی باز گیرد، خوشا بر کسی که برای خدا عز ذکره تواضع کند و از حلال دنیا هم کناره گیر باشد بی ‏آنکه از سنت من روی برگرداند و آن که از خوبی و تازگی دنیا دست بدارد بی ‏آنکه از روش من بسوی دیگر بگردد (یعنی ریاضتهای نامشروع را مرتکب نشود مانند هندوها و دراویش) و پس از من پیرو خاندانم باشد و با دین ‏فهمان و اهل حکمت بیامیزد و به مستمندان مهربانی کند، خوشا بر آن مؤمنی که از راه جز نافرمانی خدا مالی بدست آورد و در غیر نافرمانی خدا خرج کند، و آن را به مردم مستمند و بینوا برساند و از کسانی که اهل سربزرگی و بر خود بالیدن و شیفته به دنیا و بدعت‏ گذار بر خلاف روش من هستند و بر خلاف روش من کار میکنند بر کنار باشد، خوشا بر کسی که با مردم خوش رفتار است و بدانها کمک‏ کار است و شر خود را از آنها بگرداند
تحف العقول

پیامبر (ص)فرمود: دانش آموزید زیرا آموختنش حسنه است و مدارست آن تسبیح، است
و کاوش از آن جهاد و یاد دادنش به کسی که آن را نمیداند صدقه است، و بخشش
به اهلش تقرب به خدا است، زیرا که آن وسیله دانستن حلال و حرام است و طالب
خود را به راه بهشت میکشاند و از هراس تنهائی میرهاند در غربت هم صحبت است و رهنمای بر امور نهان است و سلاح در برابر دشمنان و زیور برای دوستان، خداوند به خاطر آن مردمی را برآورد تا آنجا که آنان را پیشوایان کار خوب کند و از آنان پیروی شود، به کارهای آنان در نگرند و از آثارشان برگیرند و فرشتگان شیفته دوستی آنان گردند زیرا دانش زندگی دلها و روشنی دیده‏ ها است از کوری ، و نیروی تنها است از سستی ، و خدا دارنده آن را بمقام دوستان برساند، و همنشینی نیکان را در دنیا و آخرت باو ببخشد
تحف العقول

رسول خدا (ص)، ای شمعون به درستی تو دشمنانی داری که با تو بجنگند تا دینت را ببرند و اینان جن باشند و انس اما از انس مردمی باشند که از آخرت نصیبی ندارند و بدان چه نزد خداست رغبتی ندارند همانا همّ آنها اینست که مردم را بکارشان سرزنش کنند و از آنان خرده گیرند، و خود را سرزنش نکنند و از کردار خود بر حذر نباشند، اگر بینند خوبی بر تو حسد برند و گویند خودنما است، و اگر نگرند بدی گویند خیری در او نیست. و اما دشمنان تو از جن شیطان و لشکر اویند و هر گاه نزد تو آید و گویند پسرت مرد بگو همانا هر زنده آفریده شده تا بمیرد پاره تنم ببهشت در آمد راستی که مرا شاد میکند. و هر گاه نزد تو آید و گوید مالت از دست رفت بگو سپاس خدا را که داد و گرفت و زکاه را از من ساقط کرد و زکاتی بر من نیست.
ادامه نوشتار »

برای هر چیزی شرافتی است و به درستی شرافت مجالس این است که رو به قبله باشد،
هر که خواهد از همه مردم عزیزتر باشد باید از خدا بپرهیزد،
هر که خواهد نیرومندترین مردم باشد باید بر خدا توکل کند
هر که خواهد از همه توانگرتر باشد باید بدان چه نزد خداست اعتمادش بیشتر باشد از آنچه خود دارد.

سپس فرمود آیا شما را به بدترین مردم آگاه نکنم؟ گفتند چرا یا رسول اللَّه فرمود: آنکه تنها جای کند، و از واردان خود دریغ کند، و بنده خود را تازیانه زند، آیا به بدتر از این شما را آگاه نکنم؟ گفتند چرا یا رسول اللَّه، فرمود کسی که از لغزش نگذرد و عذر نپذیرد، باز هم فرمود آیا شما را به بدتر از این هم آگاه نکنم؟ گفتند چرا یا رسول اللَّه فرمود: آنکه امید به خیرش نیست و از شرش ایمنی نیست، سپس فرمود شما را به بدتر از این هم خبر ندهم؟ گفتند: چرا یا رسول اللَّه؟ فرمود آنکه مردم را دشمن دارد و مردمش دشمن دارند.
ادامه نوشتار »

اى على در تورات است که چهار تا در کنار چهارند: هر که بدنیا آزمند شود بر خداوند خشمناک گردد؛ هر که از مصیبت وارده بنالد از خدایش نالیده است، هر که نزد توانگرى رود براى او زبونى کند دو سوم دینش بر باد رفته است و هر کس از این امت بدوزخ رود کسى باشد که آیات خدا را بمسخره و بازیچه گرفته
*******************************
چهار در کنارشان چهار است هر که پادشاه شد خود رأى شود، هر که مشورت نکند پشیمان گردد، بدستى که بدهى بهمان بستانى، نیازمندى مرگ اکبر است، باو عرض شد نیازمندى بزر و سیم؟ فرمود نیازمندى از دین.
*******************************

اى على چهارند که بیهوده‏ اند: خوردن سر سیرى، چراغ برابر ماه، کشت در شوره‏زار، احسان بنااهل.
*******************************
اى على چهارند که زودتر کیفر گیرند: مردیکه باو خوبى کنى و بعوض خوبى تو بدى کند. مردیکه باو ستم نکنى و او بتو ستم کند، مردیکه با او پیمان بستى، و نیت تو وفا با او است و نیت او بیوفائى است، و مردیکه با او صله رحم کنى و او قطع رحم کند.
*******************************
اى على چهارند که در هر که باشند اسلامش کامل است: راستى، شکرگزارى، شرم، و خوش رفتارى. اى على کم حاجت خواستن از مردم همان بی نیازى موجود است، و پر حاجت خواستن از مردم خوارى و همان فقر موجود است.
تحف العقول

اى على: سه تا از مکارم اخلاق است: پیوند کن باکسى که از تو بریده، بدهى ب‏آن که از تو دریغ کرده، و بگذرى از آنکه بتو ستم کرده.
***************************
اى على: سه چیز نجات بخشنده تو است: زبانت را نگهدارى، و بر گناهت بزارى، و در خانه‏ ات بیارامى.
***************************
اى على: سرور هر کردارى سه‏ اند: از طرف خود بمردم حق بدهى، براى خدا با برادرت برابر شوى، و خدا را در هر حال بیاد دارى.
***************************
اى على: سه چیز از آرایش خدایند: مردی که براى خدا از برادر مؤمنش دیدن کند که زائر خدا است، و بر خدا است زائر خود را گرامى دارد، و هر چه خواهد باو دهد. مردیکه نماز بخواند و در تعقیب بماند تا نماز دیگر او مهمان خدا است و بر خدا است که مهمانش را گرامى دارد. آنکه بحج یا عمره رود که وارد، بر خدا است و خدا را باید که وارد خود را گرامى دارد.
***************************
اى على: سه تا باشند که مزد دنیا و آخرت دارند: حج ندارى را ببرد، صدقه بلا را بگرداند، و صله رحم عمر را بیفزاید. اى على سه چیز در هر که نباشد هیچ کارش راست نیاید: پارسائى که از نافرمانى خدا عز و جلش در کشد. دانشى که از نادانى بیخردیش برهاند. و خردی که بدان با مردم سازگارى کند.
***************************
اى على سه کس در روز رستاخیز زیر سایه عرشند: مردی که براى برادرش بخواهد آنچه را براى خود خواهد، و مردی که بکارى رسد و در آن گامى پیش و پس ننهد تا بداند که آن کار پسند یا ناپسند خدا است، و مردی که از برادر خود عیبى نگیرد تا آن را در خود درمان کند، زیرا هر عیب خود را را درمان کند عیب دیگرش فاش شود، و مرد را بس است که همان بخود پردازد.
******************************
اى على هر دیده در روز رستاخیز گریان است مگر سه دیده، دیده‏اى که در راه خدا بى‏خواب مانده، دیده‏اى که از حرام خود بر هم نهفته، و دیده‏اى که از ترس خدا اشک ریخته. اى على خوشا بر آن چهره‏اى که خدایش بنگرد بر گناهى که جز خدا مطلع نیست گریانست.
******************************
اى على سه تا هلاک‏ کننده‏ اند و سه تا نجات بخش: اما آن هلاک ‏کننده‏ ها هواى نفس است که دنبال شود، و بخلى که پیروى گردد، و خود پسندى مرد است، و اما نجات بخشها دادگرى در خشنودى و خشم است، و میانه‏ روى در توانگرى و نیازمندى، و ترس در نهان و عیان که گویا او را مینگرى و اگر تو او را ننگرى او تو را بنگرد.
******************************
اى على در سه چیز دروغ نیکو است: فریب کارى در جنگ، و نوید بهمسرت، و اصلاح میان مردم.
******************************
اى على در سه چیز راستى زشت است سخن چینى، و خبر دادن بمردى از زنش، و مردى را در دعوى نیکوکارى تکذیب کردن.
******************************
اى على سه چیز از ابواب نیکى باشند: سخاوتمندى دل، شیرین سخنى، شکیبائى بر آزار.
تحف العقول